دنبلان دروغی(کمپوست قارچ دکمه ای)
بیماری دنبلان دروغی یکی از بیماری های پیچیده و مشکل ساز در سالن های پرورش کمپوست قارچ خوراکی است و از کپک های رقابت کننده بسیار مهم در سالن های پروش به شمار می آید و از این رو آن را کپک گچی سفید نیز می نامند. این قارچ نه تنها رقابت غذایی یا مکانی با میسلیوم قارچ های خوراکی دارد بلکه علاوه بر آن ، میسلیوم قارچ های خوراکی را مورد حمله قرار داده و در نهایت باعث مرگ آنها میشود . قارچ دنبلان بیشتر در ماه های گرم سال دیده میشود و به همین دلیل به کشت A.bitorquis که در دمای بالاتر پرورش می یابد بیشتر خسارت می زند .
وجود این قارچ در بستر معرف بالا بودن PH کمپوست قارچ است . (PH=8.5 و یا بالاتر )
علائم بیماری :علائم اولیه بیماری که به دنبال ناتوانی خاک در تامین مواد مورد نیاز قارچ های خوراکی ظاهر میشوند بسیار متنوع میباشد . میسلیوم قارچ بیماری زا ، سفید رنگ با حاشیه کرم رنگ است که این میسلیوم ها به صورت رشته های متراکم رشد میکنند.
در مراحل ابتدایی ، آلودگی به آسانی قابل تشخیص نیست اما با رشد و گسترش میسلیوم های سفید ، ابری و کرکی قارچ بیماری زا در سطوح کمپوست قارچ و در طول پنجه دوانی بذر قارچ قابل شناسایی میشود. در هر جا که میسلیوم قارچ Diehliomyces sp. رشد میکند میسلیوم قارچ خوراکی ناپدید می شوند ، کمپوست در آن محل سیاه شده و غالباً مرطوب و خیس میشود و گفته میشود که یکی از مشخصه های آن متصاعد شدن بویی شبیه کلر از این نقاط است.
مشخصات عامل بیماری در کمپوست قارچ :
قارچ عامل بیماری Diehliomyces microspora Diehl & Lambet Gilkey نام دارد. آپوتسیوم از نوع زیرزمینی بوده و از این رو این خانواده را آسکومیست های زیرزمینی نیز می نامند . آسکوکارپ این قارچ ها از رشته های میسلیومی تشکیل شده که مدت زمان تشکیل آن بسته به درجه حرارت محیط 15 تا 21 روز به طول می انجامد. در زمانی که رشته های میسلیومی پاتوژن ناپدید شدند آپوتسیوم ها معرف وجود عامل بیماری زا در بستر می باشند . طول آسکوکارپ ها در این جنس از 3 تا 40 میلی متر تغییر میکند و به رنگ زرد کم رنگ مایل به کرم دیده میشوند که پس از مدتی در لبه به قهوه ای- قرمز تغییر رنگ میدهند . از مشخصات دیگر آپوتسی ها در این جنس ایجاد موج های خارجی در سطح آنهاست که گفته میشود شباهت به گردوی پوست کنده و یا مغز دارند.
زیست شناسی : معمولاً آپوتسی های متعددی در محل تلاقی کمپوست قارچ و خاک پوششی بوجود می آیند. این آسکوکارپ ها نیز ممکن است در سطوح کمپوست قارچ هم دیده شوند.
با پاره شدن آسک ها و آپوتسی ها ، آسکوسپورهای ریز قارچ در هوا آزاد میشوند.گفته میشود قارچ D.microspora عموماً خاکستری بوده و اغلب ظهور شدید قارچ در سالن پرورش به دنبال انتقال و جابجایی خاک در هنگام برداشت محصول است.
دمای بهینه برای جوانه زنی آسکوسپورهای قارچ پاتوژن 30 درجه سانتیگراد است و جوانه زنی آنها با فعال شدن و رشد کردن میسلیوم های قارچ های خوراکی تحریک میشود . به هر حال اسپورهای قارچ بیماری زا میتوانند در دماهای پایین تر (16 درجه سانتیگراد) نیز جوانه بزنند.
کلاهک های حاصل از گونه A.bitorquis شدیداً به قارچ دنبلان آلوده میشوند. لازم به ذکر است که استفاده از دماهای بالا برای رشد قارچ خوراکی می تواند شرایط مساعدی برای رشد قارچ دنبلان نیز باشد . لذا درکشت های قارچ خوراکی A.bitorquis که نیازمند دماهای بالاست ابتلا به قارچ دنبلان بیشتر دیده میشود.
کنترل:همه بذرهای قارچ A.bitorquis به این بیماری حساس اند . با این حال برخی استرینهای قارچ A.bitorquis مثل استرین K26 و K32 به قارچ دنبلان مقاومت نشان داده اند.
رعایت بهداشت موثرترین راه کنترل این بیماری است. عدم استفاده از دماهای بالا در هنگام رشد و گسترش بذور قارچ خوراکی امری ضروری است .چرا که دمای بالا باعث تحریک آسکوسپورها به جوانه زنی میشود. پوشانیدن اسپان های رونده با روزنامه آغشته به فرمالین میتوانند باعث کاهش آلودگی شود. در سالن هایی که قارچ دنبلان دروغی یک مشکل بزرگ میباشد نگهداری کمپوست در درجه حرارت های تا حد امکان پایین – به ویژه در طول هفته های اول پنجه دوانی بذور قارچ خوراکی – توصیه میشود. اجرای این روش اغلب با مشکلاتی روبروست ولی میتواند تا حد قابل توجهی سرعت رشد و توسعه بیماری را کاهش دهد . اگر چه چنین اقدامی امکان پذیر است، اما یک راه مناسب و مطلوب برای کنترل بیماری محسوب نمیشود.
خاک یک منبع مهم از عوامل بیماری زا است. مراقبت شدید از کمپوست قارچ عاری از آلودگی از اقداماتی است که باید شدیداً مورد توجه قرار گیرد. بستر باید دارای سطحی مرتب و هموار باشد تا به سموم به راحتی در لابه لای تکه های کمپوست حرکت کنند.
تمام محصولات آلوده باید کاملاً بخار دهی شده تا به کلی منهدم شوند. نگهداری قارچ های آلوده در دمای 70 درجه سانتیگراد برای 12 ساعت و یا در 80 درجه سانتیگراد برای مدت 2 ساعت توصیه میشود. عقیده بر آن است که کشتن آسکوسپورها برای انهدام بیماری کافیست لذا دما باید در تمام سطوح کمپوست قارچ و لابه لای آن به طور یکنواخت و مناسب باشد. ضدعفونی کردن قفسه های فلزی به طور کامل با مواد گند زا مثل فرمالین 3 درصد از موارد کنترل بیماری است.
لازم به ذکر است که معالجه و درمان کمپوست قارچو خاک پوششی آلوده با مصرف قارچ کش ها چه قبل و چه بعد از بیماری موثر واقع میشود.
باید توجه داشت که حداکثر خسارت این قارچ زمانی است که آلودگی همزمان با بذر پاشی و یا پوشانیدن سطح کمپوست قارچبه وقوع بپیوندد.
قابل ذکر است که میتوان با نصب فیلترهایی با سوراخ هایی به قطر 2 میکرون و ورود هوای استریل به داخل سالن پرورش هنگام اوج گرما و پنجه دوانی بذرها از احتمال خطر آلودگی کاست. همچنین انتقال و دور کردن ته قارچ و کمپوست قارچ مصرفی از محیط سالن پرورش و معالجه شیمیایی در بین هر برداشت محصول نیز توصیه میشود.
