تولید قارچ صدفی

تولید قارچ صدفی یکی از سودآورترین و کم‌هزینه‌ترین شاخه‌های کشاورزی نوین است که در سال‌های اخیر توجه بسیاری از علاقه‌مندان به کسب‌وکارهای کوچک و خانگی را به خود جلب کرده است. در این فرایند، با استفاده از روش‌های اصولی پرورش قارچ صدفی می‌توان محصولی باکیفیت، سالم و پربازده تولید کرد. از انتخاب بذر مناسب گرفته تا آماده‌سازی بستر کشت و کنترل رطوبت و دما، همه مراحل نقش مهمی در افزایش بازدهی و بهبود کیفیت محصول دارند.

از آنجایی که پرورش قارچ معمولاً در محیطی بسته انجام می شود لذا قارچ صدفی رامی توان در هر منطقه جغرافیائی و با هر نوع آب و هوایی تولید کرد. قارچ ها میتوانند اختلاف درجه حرارت 16 تا 30 درجه سانتیگراد را تحمل کنند .

میزان تولید قارچ  صدفی در مکانی به مساحت 80 متر مربع

در یک مکان سرپوشیده دارای سقف مناسب به مساحت 80 متر مربع بیش از یک تن قارچ تولید میشود که زمان لازم برای انجام این کار در حدود 2 ماه بوده و اولین برداشت پس از یک ماه بدست می آید . این جزوه برای تولید قارچ صدفی در سطح محدود ( زیر 80 متر مربع ) نوشته شده بدیهی است جهت تولید در سطح وسیعتر دانش فنی بیشتری مورد نیاز می باشد که در کلاس های تخصصی این آموزشگاه بصورت تئوری و عملی ارائه خواهد شد.

فضای مورد نیاز برای تولید قارچ صدفی

برای کشت قارچ صدفی میتوان از یک اتاق ، زیر زمین ، انباری و یا هر مکان خالی دیگر که دارای سقف باشد استفاده نمود . این مکان باید توانائی نگهداری هوای معتدل را داشته باشد بطور یکه تا حد امکان از اختلاف شدید درجه حرارت محیط جلوگیری شود.

محیط کشت قارچ صدفی

محیط کشت قارچ صدفی از کاه گندم، کاه جو، کاه برنج، تراشه چوب صنوبر و غیره تهیه می‌شود. در این کشت از خاک و کود (حیوانی یا شیمیایی) استفاده نمیشود بنابراین هیچگونه آلودگی زیست محیطی ندارد.

نحوه کشت قارچ صدفی

کاه خرد شده یک شب در آب قرار داده شده تا مرطوب شود سپس مدت 2 تا 3 ساعت در آب جوش پاستوریزه میشود. برای این کار میتوان از یک بشکه خالی استفاده کرد . زمان پاستوریزه کردن از وقتی محاسبه می شود که آب به نقطه جوش رسیده باشد. جهت اطمینان از شروع دمای پاستوریزه (حداقل70 درجه سانتیگراد) بهتر است از دماسنج الکلی استفاده شود. سپس کاه را آبکش کرده آنرا به حال خود رها میکنند تا پس از چند ساعت خنک شود بطوری که با لمس کردن کاه با پشت دست هیچگونه گرمایی احساس نشود.

بذر زنی

پس از اینکه کاه کاملاً خنک شد با 3 تا 5 درصد بذر قارچ (اسپان) بذر زنی میشود به این منظور برای هر 10 کیلو گرم کاه پاستوریزه شده مقدار 400 تا 500 گرم بذر قارچ اضافه و مخلوط میشود . مخلوط حاصل درون کیسه های به قطر 45 تا 50 سانتیمتر با ارتفاع 80 تا 150 سانتیمتر ریخته می شود و سطح آن کمی فشرده شده تا رطوبت کاه حفظ گردد. پس از بستن سر کیسه آنرا به محیطی که از قبل بعنوان سالن کشت در نظر گرفته انتقال داده و از سقف آویزان میشود . می توان کیسه های کشت شده را روی زمین هم قرارداد.

کنترل دما و نور

از اولین روز کشت تا مدت 25 الی 30 روز دما روی 24 درجه سانتیگراد نگهداری شده و محیط را تاریک میکنند زیرا تابش نور مستقیم خورشید برای قارچ صدفی مناسب نیست.

پس از اینکه سطح کاه پوشیده از تارهای سفید رنگ و ظریف قارچ صدفی شد سوراخ هایی به فاصله 20 تا 25 سانتیمتر و به قطر یک سانتیمتر در اطراف کیسه کشت شده ایجاد و با آب پاشی مداوم کف سالن رطوبت محیط را افزایش می دهند در این زمان دما به 20 درجه سانتیگراد کاهش داده میشود .نور یک لامپ معمولی در این زمان ضروری بوده و باعث افزایش محصول میشود. قارچ ها پس از یک هفته دیگر قابل برداشت می باشند .

آبیاری

زمانی که کیسه کشت پاره میشود چنانچه رطوبت محیط پائین باشد سطح کاه خشک شده و بایستی با مقادیر خیلی کم بصورت اسپری  آب پاشی شوند . آبیاری ممکن است روزی 2یا 3 بار انجام شود باید توجه داشت که آبیاری تا 48 ساعت قبل از برداشت قارچها متوقف شود پس از برداشت محصول میتوان آبیاری را ادامه داد.

میزان تولید قارچ صدفی

میزان تولید از هر کیسه طی  4  یا 5 چین یا بیشتر در حدود 2 تا 4 کیلوگرم قارچ تازه می باشد .

انواع بستر قارچ صدفی

از آنجاییکه قارچ صدفی یک تجزیه کننده اولیه است بر روی تمام موادی که پایه لیگنین و سلولز دارند رشد می کند مثل:تنه پوسیده درختان، ساقه غلات،چوب ذرت،تفاله چای،تفاله نیشکر،تخم پنبه دانه ،برگ نخل و …

روشهای مختلف تهیه بستر قارچ صدفی:

1. جوشاندن در آب
2. پاستوریزه با بخار آب داخل تونل های پاستوریزه
3. استریل کردن با دستگاه اتوکلاو
4. گندزدایی با فرمالین
5. کشت بر روی شاخه های بریده درختان

روش جوشاندن در آب:

در این روش کلش گندم خرد شده و یا کلش برنج را در گونی ریخته وزن می کنیم. اجازه می دهیم 8 ساعت در آب ولرم خیس بخورد سپس گونی را در آب در حال جوش ریخته و 45 دقیقه الی 1 ساعت صبر می کنیم.بعد گونی رااز آب خارج میکنیم و معمولا 8 تا 12 ساعت طول می کشد که آب اضافی آن رفته و کلش خنک شود.

مزایا و معایب: این روش از قدیم استفاده می شده و در دسترس است.هزینه زیادی ندارد.اما احتمال آلودگی بستر بسیار بالا است.

روش پاستوریزه با بخار آب داخل تونل های پاستوریزه:

در این روش مشابه تولید کمپوست قارچ دکمه ای بستر بعد از آبگیری در تونل پاستوریزه ریخته میشود.با این تفاوت که نیازی به افزودن مواد مختلف به کلش نمی باشد و کلش باید 4 روز آبگیری شود.بعد داخل تونل در دمای 60 درجه سانتیگراد 10 الی 12 ساعت پاستوریزه میشود و پس از خنک شدن بذر زنی صورت می گیرد.

مزایا و معایب این روش:

هزینه احداث تونل بالاست. نیاز به فضای زیادی دارد. اما احتمال آلودگی بسیار پایین است. زمان spawnRun کوتاه امروزه در اروپا بستر قارچ صدفی به این روش آماده میشود

روش استریل کردن با دستگاه اتوکلاو:اتوکلاو دستگاهی است که با بخار تحت فشار عمل استریل کردن را انجام می دهد .اگر شما قصد دارید از خاک اره بعنوان بستر کشت قارچ صدفی استفاده کنید باید حتما آنرا در اتوکلاو استریل کنید.

مزایا و معایب:

اتوکلاو گران قیمت است. استفاده از آن نیار به دانش فنی دارد.خطر انفجار دارد اما بهترین روش استریل کردن است.حتی در بیمارستانها استفاده میشود. بستر کاملا عاری از هر گونه آلودگی خواهد بود.

روش گندزدایی با فرمالین:

فرمالین جزء مواد گندزدا است یعنی هر چه میکروارگانیسم در معرض آن قرار بگیرد از بین می برد.در این روش کلش را در وان یا حوضچه حاوی آب خیس کرده به ازای 1000 لیتر آب 500 سی سی فرمالین بر روی آن ریخته اجازه می دهید تا 8 الی 12 ساعت بماند بعد آبگیری کرده و در اتاقی تمیز با بذر مخلوط کنید.

مزایا و معایب: فرمالین گازی سرطان زا است پس باید در محیط باز کلش ضدعفونی شود.چون کلش هنوز بافت سفت خود را دارد بعد از اختلاط با بذر دیر spawm Run (اصطلاحا سفید) می کند.اما روشی آسان است .نیاز به صرف انرژی ندارد. نیاز به چندین کارگر ندارد. حمله کپک سبز به بستر بسیار کم میشود.

روش کشت بر روی شاخه های بریده درختان:

این روش در مناطق مرطوب مثل شمال ایران که رطوبت نسبی هوا بالا است استفاده می شود.شاخه های بریده تازه را با دریل سوراخ کرده بذر را درون آنها گذاشته و روی آن را پنبه می گذارند.اگر شاخه ها خشک باشند ابتدا درون آب به مدت 48 ساعت خیس کنید و سپس بقیه مراحل را انجام دهید.در این روش بهتر است بذر از نوع پیم چوبی باشد تا بذر دانه غلات.

مزایا و معایب: نیاز به سالن برای پرورش قارچ صدفی در این روش نیست و می توان چوبها را کنار دیوار در سایه چید .روشی آسان است .از آنجاییکه معمولا از چوبها ی پوسیده استفاده میشود هزینه تهیه بستر پایین است.اما مخصوص مناطق خاصی می باشد.زمان میوه دهی نسبت به سایر روشها بسیار طولانی است.

نویسنده :ام هانی رمضانی