کپک قهوهای
کپک قهوه ای دارچینی یکی از عوامل مخرب در بستر کشت قارچ خوراکی است که با مصرف مواد مغذی موجود در کمپوست، بهعنوان یک رقیب مستقیم برای قارچ عمل میکند. حضور این کپک در بستر، نهتنها باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول نهایی میشود، بلکه راندمان کلی کشت را نیز به شکل محسوسی کاهش میدهد.
در گذشته، کپک قهوهای بستر قارچ یکی از بیماریهای شایع در مزارع پرورش قارچ بهشمار میرفت و کنترل آن برای تولیدکنندگان اهمیت زیادی داشت. اما خوشبختانه، امروزه به دلیل ارتقاء چشمگیر سطح بهداشت و افزایش استانداردهای تولید کمپوست و خاک پوششی، شیوع این بیماری بهطرز قابلتوجهی کاهش یافته است.
استفاده از تجهیزات پیشرفته، تونلهای تخصصی پاستوریزه و دانش فنی کمپوستسازان حرفهای باعث شده تا آلودگیهای قارچی در مراحل اولیه تولید کنترل شوند. به همین دلیل، کپک قهوه ای دارچینی اکنون یکی از نادرترین بیماریها در مزارع استاندارد قارچ خوراکی محسوب میشود.
با این وجود، رعایت کامل بهداشت، نظارت دقیق بر کیفیت کمپوست و پایش منظم وضعیت بستر کشت، همچنان از اصول حیاتی در حفظ سلامت محصول و دستیابی به حداکثر عملکرد در تولید قارچ هستند.
دلایل آلودگی خاک پوششی و کمپوست در پرورش قارچ | خطاهای رایج در پاستوریزاسیون
یکی از مهمترین دلایل کاهش راندمان و بروز آلودگی در مزارع پرورش قارچ، پاستوریزاسیون نامناسب خاک پوششی و تخمیر ناکامل کمپوست است. اگر فرآیند آمادهسازی کمپوست و خاک بهدرستی انجام نشود، بستر کشت محیط مناسبی برای رشد آلودگیها و کپکهای مضر ایجاد خواهد کرد که میتواند منجر به افت شدید عملکرد و حتی نابودی محصول شود.
در ادامه به رایجترین عوامل مؤثر در عدم پاستوریزه شدن صحیح خاک در تونلهای پاستوریزه اشاره میکنیم:
- مسدود بودن درزها یا فاصله نامناسب بین پالتها در تونل
- انسداد منافذ گونیهای کنفی کف تونل به دلیل ماندگاری طولانی
- ارتفاع بیش از حد خاک در تونل، که مانع از توزیع یکنواخت بخار میشود
- خیسی زیاد و رطوبت غیرطبیعی خاک
- بافت چسبنده و گلی خاک که تبادل هوا را دشوار میکند
- عملکرد ضعیف دستگاه هواساز حلزونی (فن تهویه)
- کمبود بخار تولیدی بویلر در طول فرآیند پاستوریزه
- کوتاه بودن زمان ماند خاک در تونل نسبت به زمان استاندارد
- دمای کمتر از 60 درجه سانتیگراد در زمان پاستوریزه
- آلودگی ثانویه پس از پاستوریزه، مانند ماندن طولانی خاک در محیطهای آلوده
- استفاده از مواد پوسیده یا فاسد در ترکیب خاک پوششی
- عدم استفاده از محلول قارچکش پیش از انتقال خاک به سالن
- عدم ضدعفونی سالن پرورش قارچ پیش از شروع کشت جدید
توجه به این نکات و رعایت کامل اصول بهداشتی در مراحل تولید کمپوست و خاک پوششی، نهتنها از بروز بیماریها جلوگیری میکند، بلکه کیفیت نهایی محصول را به شکل محسوسی افزایش میدهد. استفاده از تجهیزات استاندارد، کنترل دقیق دما، زمان و رطوبت، و آموزش پرسنل، کلید موفقیت در پاستوریزه صحیح بستر پرورش قارچ است.
کنترل و درمان بیماری کپک گچی (Plaster Mould) در پرورش قارچ
کپک گچی یا کپک پلاستر قهوهای یکی از بیماریهای خطرناک در مزارع پرورش قارچ خوراکی است که بهمحض ظاهر شدن، بهسرعت گسترش مییابد و درمان آن عملاً امکانپذیر نیست. به همین دلیل، پیشگیری هوشمندانه و اقدامات بهداشتی پیشگیرانه نقش کلیدی در کنترل این بیماری دارد.
- پیشگیری، تنها راه کنترل کپک قهوه ای دارچینی
مهمترین راهکار برای جلوگیری از شیوع کپک گچی، کنترل دقیق دما در طول دوره کشت قارچ است. تغییرات ناگهانی یا دمای پایین در بستر کشت، محیطی مساعد برای رشد این کپک ایجاد میکند. به همین دلیل، حفظ دمای ثابت و استاندارد در مراحل مختلف رشد قارچ ضروری است. - استفاده از مواد ضدعفونیکننده و قارچکشها
استفاده از مواد ضدعفونی جهت پاستوریزه خاک زمانی مفید است که پرورش دهنده قارچ از پاستوریزه صحیح خاک مطمئن باشد و پس از آنکه کیسه های خاک به واحد تولید قارچ منتقل شد در زمان مصرف خاک به نسبت ۲ در ۱۰۰۰ جهت کنترل آلودگی های محیطی از سم کاربندازیم استفاده می شود.
همچنین در این مرحله می توان از سم دیفلوبنزرون(دیمیلین)نیز استفاده کرد.این سم جهت قطع دگردیسی مگس سرکه در خاک است. - ضدعفونی کامل سالن پس از آلودگی
در صورتی که بستر یا محیط سالن به کپک گچی آلوده شود، باید بلافاصله پس از پایان دوره کشت، عملیات پخت (Cook-Out) و ضدعفونی سالن پرورش قارچ با دقت و طبق استانداردهای بهداشتی انجام شود. این مرحله حیاتی است تا از انتقال آلودگی به دوره بعدی کشت جلوگیری شود.
علائم بیماری کپک قهوه ای دارچینی
علائم بیماری: میسلیوم متراکم که در مراحل اولیه سفید رنگ بوده و به تدریج قهوه ای دارچینی می شود. کپک لکه هایی را با حاشیه مایل به سفید رنگ در کمپوست یا خاک پوششی تولید می کند.این لکه ها بعدا قهوه ای روشن یا تیره با ظاهری پودری شکل می شود. رشد قارچ در اثر این کپک به تعویق می افتد.
مشخصات میکروسکوپی: فاقد اسپور واقعی بوده و از طریق جدا شدن ساده میسلیومی یا از طریق توده های سلولی ساده رنگ اسکلرو نیومدی کردی متراکم تکثیر می یابند.
گونه papulospora byssina hoston کپک قهوه ای دارچینی بطور متداول در کشت قارچهای خوراکی دیده می شود.در صورت عدم کنترل و پیشگیری قطر کلونی این عامل گاها حتی تا چند فوت نیز می رسد.این عامل رقابت شدیدی بر سر مواد غذایی با میسلیوم قارچ خوراکی داشته و از این راه ضربه مهلکی به آن می زند.
راهکارهای موثر برای پیشگیری از کپک قهوهای در بستر قارچ
کپک قهوهای یکی از بیماریهای رایج در مزارع پرورش قارچ است که در صورت عدم رعایت اصول بهداشتی و تولید صحیح کمپوست، میتواند باعث کاهش کیفیت و مقدار محصول شود. با رعایت نکات زیر، میتوان تا حد زیادی از بروز این آلودگی پیشگیری کرد و عملکرد محصول را در سطح مطلوب حفظ نمود:
- استفاده از کمپوست استاندارد و باکیفیت:
برای جلوگیری از بروز کپک قهوه ای دارچینی، حتماً از کمپوستی استفاده کنید که با تکنولوژی روز، در تونلهای پاستوریزه و تحت نظارت بهداشتی تولید شده باشد. کمپوستهای بیکیفیت، مرطوب یا تخمیر نشده بستر مناسبی برای رشد عوامل بیماریزا هستند. - کنترل دقیق رطوبت کمپوست:
در طول مراحل تهیه و آمادهسازی کمپوست، میزان رطوبت باید بهطور مداوم پایش شود. رطوبت بیش از حد یا کمپوست چسبنده میتواند زمینهساز رشد کپکها و باکتریهای مضر باشد. - حفظ شرایط دمایی مناسب در پاستوریزه کردن:
رعایت دمای استاندارد (معمولاً بالای ۶۰ درجه سانتیگراد) در زمان پاستوریزاسیون، برای از بین بردن آلودگیهای اولیه در کمپوست ضروری است. هرگونه افت دما یا کاهش زمان پاستوریزه، احتمال باقی ماندن عوامل بیماریزا را افزایش میدهد. - عدم استفاده از کمپوست مرطوب و گلی در مرحله بذر پاشی:
بستر بذر پاشی باید دارای بافتی مناسب، متعادل و بدون چسبندگی باشد. کمپوست بیش از حد مرطوب یا سنگین، رشد میسلیوم را مختل کرده و فرصت رشد به کپک قهوه ای دارچینی میدهد. - رعایت کامل اصول بهداشتی در سالن پرورش:
تمام ابزارها، قفسهها، ظروف کشت و محیط سالن باید پیش از هر دوره جدید بهطور کامل شستوشو و ضدعفونی شوند. انتقال آلودگی از یک دوره به دوره دیگر یکی از دلایل اصلی شیوع کپک قهوه ای دارچینی است. از مواد ضدعفونی مجاز و روشهای ایمن برای پاکسازی استفاده کنید.
با اجرای دقیق این اقدامات پیشگیرانه، میتوان تا حد زیادی از شیوع کپک قهوه ای دارچینی جلوگیری کرد و بستر کشت سالمتری برای رشد قارچها فراهم نمود.