بذر قارچ صدفی

بذر قارچ صدفی در واقع میسلیوم رشد یافته بر روی دانه گندم است که در کیسه های پلی پروپیلن مقاوم به حرارت با درپوش پنبه ای تولید و عرضه می شود هر کیسه تقریبا ۱.۵ کیلوگرم است که در فرایندی ۷ تا ۱۰ روز پس از اتوکلاو گندم و اختلاط با استوک کاملا می رسد و آماده مصرف می شود .

بذر صدفی رسیده رنگ سفیدی دارد و بوی ترشیدگی(حمله باکتری ها به بذر) نمی دهد .لکه های پودری نارنجی، سیاه، سبز در آن دیده نمی شود(در نتیجه حمله کپک های رقیب به بذر). اما لازم به ذکر است بگویم اگر قطره های رنگی در بذر قارچ صدفی مشاهده کردید جای نگرانی نیست که در واقع آنزیم های خود بذر است.

قارچ صدفی

گونه های قارچ صدفی ؛خوراکی و عامه پسند بوده و در سراسر جهان از آسیا تا اروپا به دلیل تکنیک ساده کشت و هزینه پایین پرورش داده می شود. گونه های این جنس از تجزیه کنندگان اولیه هستند و بدلیل داشتن آنزیم های لیگنیناز و سلولاز قادر به رشد بر روی مواد زاید کشاورزی با طیف وسیع سازگاری به شرایط آب و هوایی می باشند. امروزه پرورش قارچ صدفی نه تنها به دلیل ارزش دارویی بلکه به خاطر پتانسیل زیاد آنها به عنوان منبع پروتیین است که می تواند سبب غنی شدن رژیم غذایی بشر شود.

قارچ صدفی در شرایط کاملاً بهداشتی و بدون استفاده از هرگونه کود شیمیایی و حیوانی،سموم و خاک و با امکانات ارزان و دردسترس تولید می شود. همه موارد بالا سبب شد که پرورش قارچ صدفی در جهان توسعه یابد.

اهمیت قارچ های صدفی

قارچ صدفی یا پلوروتوس (Plenurotus) قرنها است که در دنیا شناخته شده و به دلیل مزه خوب و اثرات دارویی مدتها است که پرورش می یابد. اولین بار در آلمان توسط فلاک در سال 1917 میلادی با تلقیح درون کنده های چوب، کشت مصنوعی صدفی انجام شد.

واژه Pleuro به معنای کناری است که اشاره به نحوه اتصال جانبی ساقه به کلاهک دارد و واژه صدفی به دلیل شکل صدف مانند میوه قارچ است.

خواص دارویی قارچ صدفی

• ضد سرطان
• تعدیل کننده سیستم ایمنی
• آنتی اکسیدان
• ضد التهاب
• کاهنده کلسترول خون
• ضد انعقاد خون
• ضد حساسیت
• ضد میکروب
• ضد ویروس

انواع قارچ های صدفی

انواع گونه های قارچ صدفی اعم از هایفریوس (نخودی رنگ)، فلوریدا (سفید رنگ)، استراتوس (چین: سفیدرنگ، تایلند: سفید رنگ، ایران: خاکستری)، سیترینوفیلوتوس (قارچ طلایی)، دجامور (خاکستری)، ساجرکاجو (سفید رنگ)، ارینجی یاشاه صدف (نخودی رنگ)

معرفی گونه های قارچ صدفی

قارچ صدفی چندین گونه دارد که همگی آنها خوراکی اند و برخی از آنها را معده انسان هضم نمی کند و جزء غیر خوراکی ها طبقه می شوند، اما هیچ گونه سمی از آنها تا کنون گزارش نشده است.

قارچ صدفی فلوریدا:

فلوریدا نام ایالتی است که برای اولین بار در آنجا شناسایی شده است. کلاهک این قارچ به شکل زبان و یا صدف است و به قطر 50 تا 100 میلیمتر می باشد. رنگ آن سفید تا خاکستری می باشد. تیغه یا gillها که در زیر کلاهک قرار دارند و محل تجمع هاگ می باشند به رنگ سفید است و هاگ یا sponeها نیز سفید رنگ اند ، به همین دلیل پودر خشک این قارچ نیز سفید رنگ است و بازار پسندی خوبی دارد.

قارچ فلوریدا ساپرومنت یا انگل است و بر روی تنه درختان توسکای بریده یا زنده رشد می کند. فصل رویش آن پاییز و اوایل زمستان و بهار است.

قارچ فلوریدا سرما دوست است (البته نه مثل قارچ ولواریکا که دمای بهینه رشد آن 35 درجه است) و دمای بهینه رشد آن 22-20 درجه سانتی گراد است و برای کشت در محیط های سربسته مطلوب می باشد. بر خلاف برخی از گونه های قارچ صدفی مثل صدف درخت نیازی به شوک سرمایی ندارد.

نور دوست است و 8 ساعت نور روزانه البته نه نور مستقیم آفتاب برای مرحله رشد زایشی نیاز دارد.

رطوبت نسبی محیط در این مرحله 90-80% است یعنی زمانی که وارد سالن می شود در محیط مه ایجاد شده باشد.

هاگ (اسپور) این قارچ آلرژیک است و نسبت به عطسه ، سرفه یا تب می شود ف پس بهتر است شرایط محیط را به گونه ای فراهم کنید که ایجاد تنش و اسپورزایی در قارچ نشود.

قارچ صدفی درخت:

نام علمی آن P.Ostreatus می باشد. وازه استراتوس به معنی رنگ سفید مایل به خاکستری و کلاهک صدفی شکل آن است. البته نژاد استراتوس ایران کلاهک خاکستری رنگ دارد و بافت گوشتی و لذیذی دارد. هاگ این قارچ نیز خاکستری – بنفش است.

استراتوس نیز مشابه فلوریدا ساپرومنت یا انگل است و بر روی درختان توسکای زنده یا بریده شده ، افرا و تبریزی رشد می کند. در فصول بهار ، پاییز و اوایل زمستان در شمال ، غرب و حتی منطقه ای از استان فارس دیده می شود.

استراتوس نیز آلرژی زا بوده و تنها عیب این قارچ برای پرورش دهندگان محسوب می شود.

قارچ صدفی Taberrgium:

این قارچ تولید قطرات ریز نماتودکش در محیط کشت می کند.

پراکنش جغرافیایی این گونه غالبا در آفریقا ، هند ، سری لانکا ، جنوب شرق آسیا و شمال استرالیا می باشد.

قارچ شاه صدف:

P.Eryngii دارای کلاهک پروضخیم اما بافتی ترد است و به رنگ شیری – سفید می باشد. شرایط کشت آن مشابه سایر قارچ های صدفی است.

قارچ صدفی Cornucopiae:

کلاهکی به اندازه 12-5 سانتی متر ولی قیفی شکل دارد. به رنگ کرم می باشد. نقش اسپور آن خرمایی تا بنفش رنگ است.

زیستگاه طبیعی آنها بر روی کنده های بریده درختان خزان کننده مثل بلوط و نارون است. در فصول بهار تا پاییز دیده می شوند.

قارچ صدفی Dryinus:

کلاهک 15-5 سانتی متر و محدب دارد. رنگ کلاهک سفید تا کرم است. ساقه آن به طول 10-5 سانتی متر است و خارج از مرکز وجود دارد.

قارچ صدفی Pleurotus

گونه های pleurotus به طور معمول قارچ صدفی نامیده می شود. ۴۰ گونه از این قارچ صدفی خوراکی وجود دارد. گونه های این جنس دارای پراکنش جهانی هستند و در مناطق معتدل و گرمسیر جهان وجود دارند. قارچ های صدفی بعد از قارچ دکمه ای و قارچ شی تاکه مقام سوم تولید قارچ را به خود اختصاص می دهند. پرورش قارچ صدفی می تواند یک فرصت بزرگ برای کشورهای در حال توسعه باشد.

ارزش غذایی قارچ صدفی

1. غنی از پروتین
2. پایین بودن میزان چربی،کربوهیدرات و قند
3. غنی از فیبر
4. حاوی ویتامین B12 و اسید فولیک که در سبزیجات وجود ندارد.
5. حاوی آمینو اسیدهای لیزین و تریپتوفان که در غلات وجود ندارد.
6. قارچ صدفی غذای مناسبی برای بیماران دیابتی و چاق است.

آفات و بیماری های قارچ صدفی

به آن دسته از عواملی که به قارچ های خوراکی حمله کرده و باعث ضرر و زیان جدی می شوند را عوامل بیماریزا می نامند ، در حالیکه موجوداتی که بر سر مواد غذایی با قارچ های خوراکی رقابت می کنند را عوامل رقیب یا کپک می نامند.باید بگویم تمام کپک هاو باکتری ها مضر نبوده و حتی برخی از آنها بسیار مفید اند و سبب افزایش رشد ومقدار بار دهی می شوند.

نکات لازم برای جلوگیری از بروز آفات و بیماریهای قارچ های صدفی:

1. رعایت بهداشت در سالن های پرورش
2. تهیه مواد اولیه تازه
3. ضدعفونی کفش ها قبل از ورود به سالن توسط محلول آب آهک یا فرمالین
4. شستشوی مرتب روپوش و دستکش
5. ضد عفونی سالن پس از برداشت محصول با فرمالین
6. خروج کمپوست تخلیه و انتقال آن به مکانی دور از سالن
7. برداشت سریع قارچهای آلوده یا خروج کمپوست آلوده از سالن

عوامل بیماری زای قارچ صدفی:

ویروس ، باکتری ،کپک

1-ویروس:

ويروس ها از طریق میسلیوم آلوده وارد سالن می شوند و به سرعت به شبکه میسلیومی قارچ متصل شده و سراسر آن را آلوده میکنند.

علائم بیماری:کندی رشد شبکه میسلیومی قارچ و سپس توقف کامل رشد ریسه قارچ، بدشکلی قارچ ،ساقه های آبکی یا پوسیده

جلوگیری: قطعاً قرار دادن  ریسه رشد یافته روی پلیت آگار در دمای 35 درجه به مدت 3 هفته کاملاً ویروس را از بین می برد.

2-باکتری:

معمولترین باکتری که برای رشد قارچ صدفی مضر است پزودوموناس تولاسی می باشد.این باکتری در قارچ دکمه ای عامل بیماری سوختگی است.از طریق آب،بذر،حشرات و … وارد سالن می شود.

علائم بیماری: کاهش محصول و شکنندگی بازیدیوکارپ

درمان: کاهش رطوبت محیط به 80 الی 85 % ،آب پاشی با وایتکس 2/0 % یا آب کلر 150 – 250 ppm

3- کپک :

جنس های پنی سلیوم،آسپرژیلوس،تریکودرما از جدی ترین کپک هایی هستند که کمپوست قارچ صدفی را درگیر می کنند و گاهاً سبب از بین رفتن کامل کمپوست و نهایتاً خسارت اقتصادی می شوند.بواقع باکتری و ویروس کمتر قارچ صدفی را درگیر می کنند اما اکثر قارچ کاران صدفی با کپک ها درگیر هستند.

علائم : ریسه کپک نیز مشابه ریسه قارچ ابتدا سفید رنگ است اما بتدریج و در زمان اسپورزایی سبز می شود.در این مرحله رشد ریسه قارچ متوقف است.

درمان: برداشت بخش آلوده ، استفاده از پنبه الکلی و خشک نگه داشتن اتاق کشت

جالب است بدانید که بستر عصاره شیرین بیان آلوده به کپک نمی شود. اما بسترهایی که غنی از نیتروژن است بیشتر آلوده می شود.

آفات قارچ های صدفی

حشراتی چون Phoridو Sciarid بافت قارچ صدفی را آلوده می کند و خسارت سنگینی به تولید کننده بخصوص در فصل تابستان وارد می کنند. از آنجاییکه قارچ صدفی به بخار های شیمیایی حساس است نمی توان از حشره کش ها ( مالاتیون،سیپرمترین و دیازینون ) استفاده کردو بهتر است 14 روز نوع سم را عوض کردو حداقل تا 12 روز بعد از سم پاشی نیز نباید قارچی ظاهر شود و بهترین راه، استفاده از تله و بدام انداختن حشرات است و یا نصب توری ریز بر روی درب و پنجره.

در آمریکا برای جلوگیری از حمله مگس Sciarid از باکتری باسیلوس ترنجنسیس هنگام بذرزنی استفاده می کنند.

مگس سرکه( Dresophila melanogaster ) که به آن مگس میوه نیز می گویند 3 تا 4 میلی متر طول دارد و به رنگهای زرد،قهوه ای،خاکستری یا سیاه دیده می شود.

مراحل زندگی این مگس شامل:تخم،لارو،شفیره و حشره کامل است.

مگس بالغ از ریسه های روی کمپوست تغذیه می کند و داخل کمپوست تخم ریزی می کند. وقتیکه لارو از تخم ها بیرون آمد،از ریسه قارچ تغذیه و از طریق پایه وارد کلاهک شده و ایجاد کانال می کند.

مگس سرکه در دمای زیر 16 درجه از بین می رود و در بالای 30 درجه نیز عقیم می شود.

نقش قارچ صدفی در تجزیه مواد کشاورزی و جایگاه آن به‌عنوان منبع ارزشمند پروتئین

قارچ صدفی  یک تجزیه کننده اولیه است و می تواند از مواد سلولزی ولیگنو سلولزی به راحتی استفاده کرده و از مواد زائد کشاورزی ، ماده ای با ارزش مثل قارچ را تولید کند.

آنزیم های قارچ صدفی این امکان را فراهم می آورد که قارچ بتواند از انواع مواد باقیمانده کشاورزی مثل کاه و کلش گندم ، برنج ، تفاله نیشکر ، برگ موز حتی تفاله چای و … استفاده کند و یکی از منابع پروتئین برای انسانها شود. جالب است بدانید که سازمان خواربار جهانی بعد از گوشت و سویا ، قارچ را جز منابع تامین پروتیئن بدن معرفی می کند.

در ایران سالها است که کشت قارچ صدفی به صورت سنتی و صنعتی انجام می گیرد.

کلام آخر

واحد بذر آریانا با کادری مجرب و امکانات به روز ، بذر انواع قارچ های خوراکی و دارویی را به صورت نسل ۱ تولید  و عرضه می کند. گروه تولیدی بذر قارچ و خاک قارچ و عرضه کننده کمپوست قارچ  آریانا با تجربه بیش از دو دهه مدیران در زمینه های : صنعت تولید بذر قارچ، کمپوست قارچ و تولید انواع قارچ های خوراکی مثل قارچ صدفی و قارچ دکمه ای و فعالیت دارد.

بذر قارچ صدفی در کیسه های پلی به وزن 1Kg با درپوش پنبه ای عرضه می شود.

لیست بذر قارچ های صدفی آریانا به تفکیک :

هایفزیوس 11- 1
فلوریدا 12-1
استراتوس چین 13 – 1
استراتوس تایلند 14 – 1
استراتوس ایران 15 – 1
سیترینوفیلوتوس 16 -1
دیجامور 17 – 1
ساجر – کاجو 18 – 1
ارنیجی 19- 1

نویسنده : ام هانی رمضانی