قارچ

روش تهيه بذر قارچ دكمه اي

 تهيه بذر قارچ دكمه اي 

گروه تولیدی بذر قارچ و خاک قارچ و عرضه کننده کمپوست قارچ  آریانا با تجربه بیش از دو دهه مدیران در زمینه های : صنعت تولید بذر قارچ، کمپوست قارچ و تولید انواع قارچ های خوراکی مثل قارچ صدفی و قارچ دکمه ای و فعالیت هایی این چنین میتواند با شما همکاری هایی خوبی داشته باشد .

 بذر قارچ دكمه اي 

در هر گرم دانه غلات چندین هزار باکتری، اکتینومیست،قارچهای تک سلولی و تعداد زیادی مخمر وجود دارد که با استریل کردن هر گرم بذر در واقع ۳۰۰ هزار عامل آلودگي از بین می رود. در یک بطری بذر محتوی بیش از ۱۰۰ گرم بذر مرطوب ،جمعیت سلول ها سر به فلک می کشد!

از بین سه گروه میکروارگانیسم اشاره شده،باکتری ها مضرترین عوامل بشمار رفته که در دمای اتاق (۱۸ تا ۲۵ درجه سانتی گراد)،هر ۲۰ دقیقه تکثیر می شوند که در این صورت ظرف مدت کمتر از ۱۰ ساعت از هر باکتری بیش از یک میلیون سلول تولید می شود و این همانندسازی یاکتریایی همچنان ادامه می یابد و چنانچه عمل استریل کردن به طور کامل صورت نپذیرد و اندکی از آنها زنده بمانند؛قادر خواهند بود طی چند روز بذر قارچ را نابود کنند.

استریل کردن بذر قارچ

بیشتر ارگانیسم های بیماری زا(باکتری،قارچ،ویروس) را می توان توسط استریل کردن با بخار آب از بین برد.در صورتی که از محیط کشت مایع استفاده شده باشد؛عمل استریل کردن در اتوکلاو دمای ۱۲۱ درجه سانتی گراد،فشار ۱۵ پوند مدت ۲۵ دقیقه کافی است اما در صورتی که ماده تلقیح جامد باشد(مثلا دانه گندم یا سایر غلات) مدت استریل باید بیشتر شود تا بخار به درون خلل و فرج و شکاف بذر نفوذ کرده و گندزدایی بطور کامل انجام شود.بنابراین حداقل زمان استریل کردن یک بطری حاوی گندم در اتوکلاو یک ساعت است.

بعد از استریل کردن دانه غلات ،تقریبا تمامی عوامل رقیب و بیماری زا از بین می رود و تنها منبع آلودگی باقیمانده هوای اطراف بطری است که در طی خنک شدن تدریجی از طریق پنبه جذب بطری می شود.طبق برآورد در یک اتاق معمولی ، در حدود ده هزار ذره به قطر بیشتر از ۰/۳میکرون (گرد و غبار،اسپور بیماری زا و …) در هر فوت مکعب وجود دارد،حال آنکه این مقدار در مقایسه با یک آزمایشگاه استریل به کمتر از ۱۰۰ عدد می رسد(۱۰۰ برابر کمتر).با توجه به این موارد ،به منظور کاهش احتمال آلودگی در مرحله بعد از استریل کردن بطری های بذر از دو روش زیر می توان استفاده نمود.

۱- چنانچه در محیط غیر استریل و خارج از آزمایشگاه (به طور مثال یک آشپزخانه) اقدام به اتوکلاو کردن بطری کردید،باید قبل از انتقال آن به دورن اتاق تلقیح ،از تمیز بودن محیط اطراف اطمینان حاصل نمایید‌.

۲- به محض آنکه دمای بطری ها به دمای اتاق رسید اقدام به تلقیح بذر کنید.

مقدار آبی که به گندم اضافه می شود در تکثیر عوامل بیماری زا نقش مهمی دارد بطوریکه اگر آب بیش از حد باشد علاوه بر رشد باکتری و کپک های رقیب رشد میسلیوم قارچ کند شده و چون گندم ها خیلی خیس خورده اند در طی فرایند استریل شکافته شده و محتویات داخل آنها بیرون زده و در نهایت زمینه آلودگی هموارتر می شود. در صورتیکه چنین بذری با یک ماده غیر استریل مثل خاک پوششی یا کمپوست تماس یابد،معمولا دچار آلودگی شدید می شود‌.

تعیین مقدار رطوبت بذر

ابتدا ۱۰۰ گرم بذر مرطوب را وزن کنید،سپس با استفاده از یک کوره الکتریکی در دمای ۱۲۱ درجه سانتی گراد به مدت ۳ ساعت خشک نموده ،آن گاه مجددا وزن کرده،عدد بدست آمده را از عدد اول کم کنید،عدد حاصل ،درصد رطوبت طبیعی بذر را نشان می دهد.

آماده سازی بذر قارچ

رطوبت مطلوب بذر در فرایند تولید بذر قارچ ۴۹ تا ۵۴ درصد است.البته بسته به نوع دانه،منطقه جغرافیایی کاشت و نحوه ذخیره سازی مقدار رطوبت موجود در آن نیز متفاوت است. اندازه استاندارد ظروف در موارد خانگی بطری های یک لیتری با دهانه بزرگ است.در حالیکه در مصارف تجاری از کیسه های پلی پروپیلن مقاوم به حرارت استفاده می شود.در ظروف دهانه کوچک امکان آلودگی توسط اسپور کپک های رقیب موجود در هوا به خصوص اگر یک کاغذ صافی روی دهانه قرار گیرد به حداقل می رسد. ۱/۲ تا ۲/۳  حجم بطری از گنوم یا چاودار پر می شود.

البته گندم یا سایر دانه غلات پس از پخته شدن کربنات کلسیم و سولفات کلسیم به میزان مساوی به دانه غلات افزوده می شود که هم از چسبندگی پس از پخته شدن جلوگیری شود و هم ph مطلوب میسلیوم قارچ فراهم آید. پس از اتوکلاو شدن بطری های حاوی دانه غلات ،آنها به اتاق سرد منتقل می شوند .اتاق سرد مکانی است که در آنجا بطری ها به آرامی به دمای محیط می رسند.

پس از سرد شدن، می توان عمل تلقیح کشت خالص را به روی بذرها انجام داد که در این مرحله نیز رعایت نکات بهداشتی حائز اهمیت است. انتقال میسلیوم از محیط کشت آگار دار به روی بذر جنبه دیگری از شیوع آلودگی بشمار می رود‌.در محیط آگار، فضای رشد میسلیومی بصورت دو بعدی و مسطح می باشد که در صورت بروز آلودگی به راحتی قابل رویت است،اما در بطری های کشت بذر، فضا سه بعدی شده و ارتفاعی حداقل ۲۰ سانتی متراز بذر پر می شود که با این وضعیت چنانچه آلودگی پدید آید، با چشم غیر مسلح به راحتی نمی توان آن را مشاهده کردو د صورت عدم توجه ،یا تلقیح بذر آلوده به بذر استریل، آلودگی به سرعت سرایت خواهد کرد. پیش از تلقیح بذر  با کشت خالص میسلیومی، از کیفیت استریل بودن محیط مطمئن شوید‌.

۱/۲ تا۲/۳ حجم بطری ازگندم بهتر است روپوش آزمایشگاهی،دستکش یک بار مصرف، کلاه و ماسک داشته باشید؛چرا که بدن انسان به خودی خود،زیستگاه خوبی برای انواع باکتری،کپک و ویروس است. انواع گرده های گیاهی،قارچهای بیماری‌زا و انگل ها بر روی پوست انسان وجود دارند که با هر حرکت بدن میلیونها میکروب به اطراف پراکنده می شود.

کف اتاق تلقیح باید هر زود تمیز گردد و تلقیح را حتی الامکان در زیر هود آزمایشگاهی(لامینار ایر فلو) انجام دهید.لامینار دستگاهی است که با فن ملایمی هوای تازه تمیز را در محوطه زیر خود ایجاد می کند.هوای تمیز زیر لامینار بواسطه وجود چندین پری فیلتر و فیلتر هپا است که حتی کوچکترین ذرات را از خود عبور نمی دهد.

  • اتاق تلقیح نیازی به پنجره ندارد و بهتر است درب آن کاملا بسته شود و مطمئن شوید که کوچکترین هوایی از بیرون به این اتاق راه نیابد.
  • از ورود افراد و وسایل غیر ضروری به درون اتاق تلقیح جدا خودداری کنید.
  • دستها را قبل از تلقیح با آب و صابون و سپس با الکل ۹۶٪ کاملا بشویید.لامینار ایر فلو را ۱۵ دقیقه قبل از شروع کار روشن کنید.

بعد از رعایت تمام نکات مقدماتی-بهداشتی می توان اقدام به تولید بذر نمایید.

کیسه کردن گندم

تلقیح بذر با کشت خالص میسلیومی: برای این منظور ابتدا یک پلیت حاوی کشت خالص میسلیومی که رشد خوبی داشته و تقریبا تمام سطح آگار را فراگرفته ،انتخاب نموده.بهتر است لبه آگار را جدا کرده چون امکان دارد آلودگی از لبه پتری دیش به داخل نفوذ کرده باشد.همچنین دقت نمایید در موقع تلقیحپتری دیش،محیط کشت حاوی آگار برلبه پتری دیش باقی نماند چون هم باعث سخت باز شدن درب پلیت می شود و هم احتمال آلودگی را افزایش می دهد.

تیغ جراحی را بوسیله شعله استریل کرده و پلیت را برش دهید و با احتیاط در زیر لامینار ایر فلو به بطری حاوی گندم استریل انتقال دهید.توجه نمایید که درب بطری زیاد باز نماند. در کتب مرجع نظر نویسنده اینگونه است که هر پتری دیش رسیده می تواند به ۶ الی ۸ بطری تلقیح شود. اما تجربیات من نشان می دهد که هر چه مقدار پلیت رسیده در بطری بیشتر باشد هم آلودگی استوک کمتر است و هم سرعت رشد بیشتر می شود .من در آزمایشگاه خودم هر پلیت را به ۲ تا ۳ بطری می زنم.از آنجا که این بطری ها کشت مادر (master culture) به شمار می روند ،پس بهتر است از هر گونه عمل ممکن برای تضمین خلوص بالای آن دریغ نورزید.

شل کردن درب بطری ها قبل از تلقیح، باعث تسریع انتقال و تلقیح میسلیوم به روی بذر می شود. بعد از تلقیح هر بطری ،درب آنرا بسته و به سراغ بطری دیگر بروید.پس از اتمام چند بطری،مجددا بطری های تلقیح شده را بررسی نموده و درب آنها را محکم و هر بطری را – محکم تکان دهید – تا میسلیوم ها بطور کاملا یکنواخت دورن بطری پخش شوند. در حین تکان دادن ؛میسلیوم ها در بطری زیر و رو شده و به دانه های گندم می چسبند.بعتر است طوری میسلیوم ها را هدایت کنید که گندم بر روی آن قرار گیرد و طوری نباشد که به شیشه بچسبد.

نکته: در زمان ریختن محیط کشت حاوی آگار به دورن پتری دیش ها باید ۲/۳پتری دیش از محیط کشت پر شود و اگریک لایه نازک از محیط کشت حاوی میسلیوم در بطری قرار گیرد اسپان ران بخوبی انجام نمی شود و محیط کشت به سرعت خشک می شود. بعد از تکان دادن بطری ها، آنها را در اتاق نگهداری استوک در دمای ۲۲ تا ۲۳ درجه سانتی گراد بگذارید.در روز ۵ تا ۷ بعد از تلقیح بطری ها را یک بار تکان دهید (اصطلاحا بر بزنید) و اجازه دهید دوباره در همین مکان و همین دما باقی بمانند تا کاملا سفید شوند.

تلقیح بذر با اسپان مادری(استوک)

پس از آنکه سطح بذرهای مادری بدست آمده از مرحله قبلی کاملا سفید شد؛یعنی تمام سطح گندم به میسلویم قارچ آغشته شد،ازآنها می توان در تولید بذر نهایی قارچ در ظروف یا کیسه استفاده کرد.

نکته: در قدیم بذر قارچ در ظروف شیشه ای ۱ یا ۲ لیتری تولید می شد اما در حال حاضر درون کیسه های مقادم به حرارت که ابعاد گوناگونی دارند بذر قارچ تولید می شود. باید توجه کنید که استوک رسیده را ظرف نهایتا ۳ روز به کیسه های بذر تلقیح نمایید.

نحوه تلقیح

۱-بررسی دقیق هر بطری یا کیسه استوک و ردیابی موارد غیر عادی شامل رشد زیاد، مناطق تنک و خالی،عدم رشد،بذرهای مرطوب و لزج(دال بر حمله باکتریایی)،بذرهای شکسته با حاشیه نامنظم و کمرنگ،هر گونه رنگ غیرعادی. چنانچه به یک بطری مشکوک شدید فورا درب آنرا باز کرده و استشمام کنید؛چنانچه بوی ترش سیب گندیده یا هر بوی تند و تیز دیگری احساس کردید،نشان از آلودگی باکتریایی استو چنین استوک باید دور ریخته شود.

۲-بعد از انتخاب اسپان مادری سالم که دارای بهترین شکل ظاهری است؛ آنها را کاملا تکان دهید تا گندم دانه دانه شود.توجه کنید که با هر کیلو استوک می توانید تقریبا ۱۰ تا ۱۲ کیلو بذر بدست آورید. بهتر است استوک ها ۳ تا ۴ روز قبل از تلقیح بر بخورند(یعنی دانه دانه شوند)تااگر آلودگی پنهان دارند ،نشان داده شود.که در صورت عدم رعایت این فاصله زمانی، ممکن است آلودگی سریع گسترش یافته و خسارت وارد کند.

۳-پس از گذشت این مدت انتظار مجددا بطری یا کیسه های استوک بررسی می شوند تا هرگونه علائم آلودگی ور آنها شناسایی شوند.با سپری شدن این مدت علائم رشد مجدد میسلیوم ها آشکار می گردد.

۴-چنانچه استوک را روز قبل بر زدید،تلقیح را صبح روز بعد انجام دهید. البته بهتر است ۳ تا ۴ روز قبل بر بخورد چون ریسک آلودگی بسیار پایین می آید. در زمان تلقیح دقت نمایید که کیسه های گندم استریل شده در اتوکلاو کاملا خنک باشد. در این مرحله نیز مجددا باید آزمایشگاه را شسته ،ضدعفونی نموده،نظافت شخصی را رعایت و لباس‌های شسته و ضدعفونی شده را بپوشید.

بطری اسپان مادری(استوک) را دوباره تکان دهید تا گندم ها دانه دانه شوند،کیسه های گندم استریل شده را نیز کنار دستتان بگذارید؛این مرحله را یک نفره یا دو نفره می توان انجام داد. به این ترتیب که اگر می خواهید یک نفره تلقیح را انجام دهید؛ با یک دست بطری استوک را گرفته و با دست دیگر درب کیسه گندم استریل شده را باز می کنید و در کنار شعله زیر دستگاه لامینار ایر فلو کمی از استوک را به کیسه منتقل می کنید، درب کیسه را سریعا می بندید و با حرکت و تکان دادن در جهات مختلف استوک را در کیسه کاملا پخش می کنید.

تلقیح دو نفره: اگر قصد دارید دو نفره تلقیح را انجام دهید یک نفر مسئول ریختن استوک و دیگری مسئول نگه داشتن کیسه در کنار شعله است. در شرایط تولید زیاد در آزمایشگاه تولید بذر قارچ،تلقیح گاها سه نفره انجام می‌شود؛نفر سوم مسئول بر زدن کیسه ها و گذاشتن آنها در طبقات است.

۵-کیسه هایی که طی چهار مرحله قبلی آماده شدند را در دمای مناسب ۲۳ تا ۲۲ درجه سانتی گراد قرار دهید تا میسلیوم ها کاملا پنجه دوانی کنند. بعد از یک هفته در این دما؛میسلیوم ها به طور کامل در دانه گندم نفوذ نموده و از چنین کیسه هایی مس توان به عنوان بذر نهایی در بسترهای کشت اصلی استفاده کرد. نکته در قارچ دکمه ای بستر کشت کمپوست نام دارد. اما در قارچ صدفی این بستر معمولا کلش گندم یا برنج است و در قارچهای مثل گانودرما و شی تا که بستر قارچ مخلوطی از خاک اره است.

قدرت پنجه دوانی میسلیوم ها بسته به گونه قارچ متفاوت است.بطور مثال در قارچهای دکمه ای تقریبا ۱۴روز طول می‌کشد تا میسلیوم پنجه دوانی کند، درحالی‌که در قارچ صدفی ۷ تا ۱۰ روز و در قارچ شی تاکه ۲۰ روز است. شایان توجه است که بیش از ۳ دوره انتقال صورت نگیرد و چنانچه در دوره دوم بیش از ۱۰٪آلودگی مشاهده شود؛ باید در همان مرحله انتقال را پایان داده و همان کشت ها را به بسترهای اصلی تلقیح کردتا محصول دهد.

انتقال های بذر به بذر از کارآمد ترین روش‌های تولید اسپان(بذر) می باشند و مورد توجه بیشتر آزمایشگاه های تجاری اسپان بویژه جنس دکمه ای است‌.البته جهت حفظ خلوص نژادی تولیدکنندگان بذر قارچ از کشت آگار استفاده می کنند.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

پیمایش به بالا
اسکرول به بالا